Chuyển
đổi giới tính – nhiều hệ lụy khó lường (phần I)
Ngày 24/11/2015, Quốc
hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính thức thông qua quy định
tại điều
37 Dự thảo Bộ luật Dân sự về vấn để chuyển
đổi giới tính. Đây là một tin vui đối với cộng
đồng LGBT nói chung là cộng
đồng người chuyển giới (transgender) nói riêng. Tuy nhiên kể từ sau
“tin mừng” trên được công bố cũng hệ lụy khôn lường.
Chuyển giới là quá trình chuyển đổi
từ giới tính này sang giới tính, việc chuyển giới sẽ được thực hiện thông qua
các ca phẫu thuật. Tuy nhiên cần nhìn nhận rằng người chuyển giới không hẵn là
người đồng tính, bởi vì họ nhận thấy bản thân mình vốn không phù hợp với giới
tính đang có nên chuyển đổi sang giới tính khác, chứ không đồng nghĩa họ có ham
muốn tình dục với người cùng giới.
Quốc
hội thông qua quyết
định
Với 282/366 số phiếu tán thành, ngày
24/11 Quốc hội đã thông qua Điều
37 Dự thảo Bộ luật Dân sự 2015 về việc cho phép chuyển đổi giới tính,
bên cạnh đó cá
nhân chuyển đổi giới tính có quyền và nghĩa vụ phải thay đổi hộ
tịch, nhân thân. Bên cạnh đó Điều
36 của Bộ luật trên cũng quy định cá nhận có quyền
xác định lại giới tính, việc xác định được thực hiện trong trường hợp giới
tính người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa
được hình thành chính xác mà cần có sự can thiệp của y học nhằm xác định
rõ giới tính, cá nhân đã thực hiện việc xác định lại giới tính có quyền và
nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật.
Khi
nào được chuyển
giới?
Quy định tại điều
36 Dự thảo Bộ luật Dân sự chỉ xác định cá nhân có quyền xác định lại giới
tính trong trường hợp giới tính người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa được
hình thành chính xác mà cần có sự can thiệp của y học để xác định rõ giới tính.
Như vậy tiêu chuẩn để đánh giá một giới
tính bị khuyết tật là gì? Tiêu chí để đánh giá khuyết tật do bẩm sinh
chứ không phải cố ý là gì?
Quy định trên có thiểu hiểu theo gốc
độ sinh học cơ thể như sau:
+
Nếu một cá nhân mang trong mình một cơ quan sinh dục thứ hai thì cá nhân đó được
quyền xác định lại giới tính. Việc chuyển giới trong trường hợp này xuất phát từ
đặc điểm sinh học bản thân. Như vậy đối với trường hợp cố tình tác động nhằm tạo
ra một cơ quan sinh dục thứ hai trên bản thân thì có được chuyển đổi giới tính
không? Trong khi phần lớn người chuyển giới hiện nay là tự ý phẫu thuật gắn
thêm cơ quan sinh dục.
+
Tuy nhiên nếu bản thân không bị “khuyết tật bẩm sinh”, chưa hình thành một cách
trọn vẹn cơ quan sinh dục thứ hai mà chỉ hình thành sơ bộ thì sẽ dựa vào kết quả
xét nghiệm y tế làm cơ sở cho việc chuyển đổi giới tính. Nhưng liệu câu hỏi đặt
ra cơ quan nào sẽ đảm nhiệm vai trò trên ? Cũng như nếu xét theo quá trình phát
triển thì một bộ phận sinh dục thứ 2
chưa được hình thành khi và chỉ khi cá nhân đó còn quá nhỏ, như vậy việc xét
nghiệm và chuyển đổi giới tính chỉ thuộc về một khái niệm, chưa đủ khả thi bởi
lẽ cha mẹ nào nỡ để con thơ phải chịu nhiều sự thay đổi lớn đến thế khi mới là
một đứa trẻ.
Như vậy, thế thì 1 cá nhân sẽ thỏa
mãn những điều kiện nào thì mới được chuyển đổi giới tính, họ có bắt buộc phải phẫu
thuật chuyển giới thì mới được chuyển đổi giới tính hay không hay họ có
thể chuyển đổi giới tính dù không cần phẫu thuật chuyển giới ?
Nhiều thủ
tục pháp lý thay đổi
Tuy
Dự
thảo Luật quy định cá nhân chuyển giới phải có nghĩa vụ thay đổi nhưng
hộ tịch nhưng bên cạnh hộ tịch vẫn còn nhiều giấy tờ thủ tục liên quan, kéo
theo đó là thủ
tục hành chính dài ngoằng:
+ Chứng
minh nhân dân phải làm lại: Đây là thủ tục hoàn toàn có thể làm lại
nhanh chóng nên vẫn tương đối ổn định.
+ Giấy
tờ chứng nhận sở hữu đất đai: Theo nghị định 43/2014/NĐ-CP thì quy
trình cấp lại giấy chứng nhận quyền sở hữu đất đại khá phức tạp, nhiều thủ tục
và đặc biệt chỉ quy định cấp lại đối với trường hợp do mất, nhưng nếu cá nhân
thay đổi giới tính, thay đổi họ tên thì vẫn chưa có quy định nào hướng dẫn thay
đổi các giấy tờ liên quan. Không chỉ sở hữu đất mà các giấy tờ liên quan khác
như học bạ, khai sinh, giấy chứng nhận liên quan… như thế kéo theo việc Quốc hội
thông qua quy định chuyển đổi giới tính là những thủ tục pháp lý liên quan đòi
hỏi cần thay đổi theo, và liệu các chủ thể tiến hành và cơ quan, tổ chức sẽ có
trách nhiệm thế nào, thủ tục ra sao thì vẫn còn nhiều vướng mắc.
Việc
thông qua quy định chuyển đổi giới tính vừa là tin vui nhưng cũng là tin buồn.
Tin vui đối với cộng
đồng LGBT và những người chuyển giới, nhưng lại là tin buồn đối với các
nhà
làm luật bởi họ phải thay đổi sau đó là cả hàng tá thủ tục hành chính
liên quan.